Od 4 do 14 kwietnia przestrzeń 42. piętra apartamentowca Cosmopolitan Twarda w Warszawie ponownie stała się miejscem dla sztuki. Tym razem była płaszczyzną wymiany idei, doświadczeń i realizowanych utopii. Wystawą, a zarazem przestrzenią performatywnych spotkań, działań w procesie skupionych wokół architektury, partycypacji i wspólnotowości, której inicjatorem była Fundacja „Razem Pamoja”.
Wolność jako uniwersalne pojęcie występuje w liczbie pojedynczej i ta liczba pojedyncza może być ograniczająca – takimi słowami rozpoczyna się tekst kuratorski wystawy napisany przez Ewę Opałkę, jedną z kuratorskiego teamu projektu. Na wystawie zgromadzono prace poruszające w swojej tematyce zagadnienie wolności w tak szerokim kontekście, jak to możliwe w sztuce. Prace odnosiły się do architektury, czasu, natury, ale i abstrakcyjnych pojęć, takich jak radość, miłość czy satysfakcja. „Horyzont zdarzeń” Tomka Barana lewitował nad miastem, dając wrażenia zakrzywienia przestrzeni, podobnie jak dwie prace Pauliny Ołowskiej, splatające ze sobą w nierozerwalnej łączności starość i młodość. Gości witała konturowa rzeźba Honzy Zamojskiego „Człowiek z rybą”, a naprzeciwko Ewa Partum z zastygłym na ustach gestem „ciszy”. Tytułowe wolności odnosiły się również do nieskończonych możliwości interpretacji sztuki.
Idea dla szkoły w Nairobi
Osią całego wydarzenia był projekt przestrzeni edukacyjno-rekreacyjnej przy szkole w slumsie Mathare w Nairobi, stolicy Kenii, ufundowany przez polską Fundację „Razem Pamoja”. Autorem miejsca jest Maciej Siuda, polski architekt i projektant. Jak sam lubi o sobie mówić, humanista. W swoich działaniach myśli interdyscyplinarnie, rozważając wielość możliwości, konsultując się ze specjalistami różnych dziedzin.
Przestrzeń koło szkoły otwiera się na prawdziwe potrzeby człowieka, w tym wypadku dzieci. Zatem to potrzeby istot plastycznych, bardzo ruchliwych, swobodnie wyrażających się w gestach i myślach. To sposób użytkowania poszczególnych elementów architektonicznych nadaje im funkcję, a nie odwrotnie. – Tematem, który bierzemy na warsztat, jest architektura projektowana na podstawie czasowników – tj. czynności, które mogą, ale nie muszą się w niej wydarzyć. Estetyka i forma (przymiotniki) schodzą na dalszy plan, są efektem myślenia o używaniu architektury – mówi Maciek Siuda.
Siedziska wykonane z barwionej wyschniętej gliny służą jednocześnie jako wielofunkcyjne formy do zabawy. Są to np. zjeżdżalnie, ale i miejsce do leżenia lub siedzenia. Stoły są chętniej używane przez dzieci jako namioty niż podesty do pisania. Nad ziemią wznoszą się tarasy, na które wchodzi się po pochyłych rampach. Dają cień, ale są również rodzajem balkonów i dodatkowych przestrzeni do pracy.
Cały teren otoczony jest wijącym się płotem z blachy falistej. Jego forma wynikała z potrzeby odgrodzenia i zabezpieczenia terenu, ale jednocześnie chęci uniknięcia efektu sztywnego odgrodzenia. Wzbudziło to duże zainteresowanie wśród mieszkańców, ale i niechęć lokalnych władz. Bardzo ważnym elementem przestrzeni jest sześć drzew, które są jedynymi starszymi niż 30 lat roślinami w slumsie. Przy szkole znajduje się również Mathare Art Gallery, prezentująca prace artystów biorących udział w programie rezydencyjnym Fundacji „Razem Pamoja”.
Drugim poruszanym wątkiem był wspólnotowy proces pracy, który w przypadku Mathare opierał się na relacjach między twórcami i użytkownikami przestrzeni. Takie myślenie odpowiada formie działalności Fundacji „Razem Pamoja”, czyli inicjatorowi wystawy.
– Pamoja działa długofalowo i stara się zbudować modele samofinansujące się dla poszczególnych projektów lub działań. Tak jest na przykład ze spółdzielnią Ushirkia w Mathare – tłumaczy jej założyciel Bartosz Przybył-Ołowski.
Altruistyczny gest
Wystawa zakończyła się altruistycznym gestem, tj. sprzedażą prac w większości przekazanych na nią przez artystów i galerzystów. Zebrane pieniądze zostaną przeznaczone na program rezydencyjny dla twórców. Przyczyni się on do wykończenia w nieszablonowy sposób kolejnego przedsięwzięcia, jakim jest szkoła w Jacmel na Haiti. Projekt szkoły autorstwa pracowni Maćka Siudy został doceniony przez międzynarodowe środowisko architektoniczne. Niestety budynek w stanie surowym wciąż czeka na dokończenie zbiórki funduszy.
Wolności były symbolicznym momentem przejściowym działań na 42. piętrze apartamentowca Cosmopolitan w Warszawie. Z jednej strony zamykały pewien cykl, z drugiej otwierały się na nowy. Dzięki zaangażowaniu wielu osób, chęci współpracy i pomocy udało się zbudować poruszające wydarzenie. Jednocześnie uwierzyć, że wspólnym działaniem można sprawić, by utopie stały się rzeczywistością.
Artyści biorący udział w wystawie
Paweł Althamer, Marta Antoniak, Tomek Baran, PrzemekBranas, Marek Chlanda, Ewa Ciepielewska, Sarah Crowner, Wanda Czełkowska, Jarosław Fliciński, Jakub Gliński, Zuza Golińska, Justyna Górowska, Agata Grzybowska, Zuzanna Hertzberg, Przemysław Kwiek, Katarzyna Kukuła, Agnieszka Kurant, Sander Breure & Witte van Hulzen, Zuzanna Janin, Bartek Materka, Małgorzata Markiewicz, Paulina Ołowska, Anna Orłowska, Taaring Padi, Ewa Partum, Joanna Piotrowska, Katarzyna Przezwańska, Przemek Pyszczek, Mathilde Rosier, Marta Sala, Dadi Setiyadi, Radek Szlaga, Roland Topor, Alex Urban, Paulina Włostowska & Michał Szczęsny Szuwar, B. Wurtz, Xawery Wolski, Amanda Wieczorek, Natalia Załuska, Honza Zamoyski
